Cognitieve gedragstherapie bij PTSS
Wat is cognitieve gedragstherapie (CGT)
De naam zegt het al: cognitieve gedragstherapie is een therapie die uit twee delen bestaat. Het cognitieve gedeelte en het gedragsgedeelte. Beiden gedeeltes spelen een rol in traumabehandeling.
Cognitieve gedragstherapie: het cognitieve gedeelte
Cognitieve gedragstherapie gaat er vanuit dat gevoelens veroorzaakt worden door gedachten. Concreet wil dit zeggen dat precies dezelfde situatie bij twee verschillende personen, twee verschillende gevoelens op kan roepen. Dit komt volgens de cognitieve gedragstherapie omdat deze twee verschillende personen, anders over de situatie denken.
Stel je eens voor dat je op een koude winterochtend in de file staat naar je werk. Persoon 1, Anna, zal zich bang voelen omdat ze verwacht dat haar baas haar een uitbrander gaat geven omdat ze te laat is. Persoon 2, Marieke, zit met een blij gevoel in de auto. Ze ziet de file als een rustmoment na haar drukke ochtend en ze geniet van de zonsopgang.
Zowel Anna als Marieke zitten op hetzelfde moment, beiden op weg naar werk, in de auto. Beiden hebben een ander gevoel. Hoe kan dit? Omdat ze allebei anders denken over de situatie.
Cognitieve therapie bij trauma
Een nare ervaring kan ervoor zorgen dat je negatieve gedachten en gevoelens ervaart die er eerst niet waren . Zo kan het dat je negatief denkt over jezelf zoals gedachten ‘ik ben waardeloos’. Ook zien we regelmatig gedachten over de ander. Denk bijvoorbeeld aan “mannen zijn niet te vertrouwen”. Met een psycholoog zul je tijdens de behandeling inzoomen op deze gedachten. Je gaat samen bewijzen zoeken die aantonen dat deze gedachte niet 100% kloppend is, waarna je een nieuwe gedachte- ook wel helpende gedachte genoemd – gaat formuleren. Je zult je dan ook anders gaan voelen.
Is het echt zo simpel?
Goede vraag. Ja en nee. Ja omdat anders over de situatie leren denken echt effect heeft. Nee omdat het niet iets is wat je van de één op de andere dag voor elkaar krijgt. Ervaring leert dat dit tijd en oefening kost. Je zult merken dat je door het registeren van je ‘niet helpende gedachten’ ze steeds beter leert herkennen. Eerst achteraf en na wat oefening betrap je jezelf tijdens het denken op de gedachte. Dit is het moment waarop je kunt beginnen met het ombuigen van je gedachten. In het begin voelt dit onnatuurlijk en gek maar je zult merken, als je het volhoudt wordt deze gedachte steeds meer eigen.
Maar ik heb geen gedachten, hoe kan cognitieve gedragstherapie dan helpen voor mijn trauma?
Dit is iets wat we regelmatig horen in de praktijk. Onze ervaring is dat dit in 99.9% van de gevallen niet kloppend is. We hebben altijd gedachten maar vaak zijn ze zo automatisch dat we ons er niet bewust van zijn. Een psycholoog kan door haar jarenlange ervaring veel suggesties opperen waarbij je zult merken dat je bepaalde gedachten herkent. Vanaf dat punt kun je ze gaan bijhouden om ze zo steeds beter te herkennen.
Cognitieve gedragstherapie: het gedragstherapie gedeelte
Gedragstherapie gaat uit van zoals de naam al zegt, gedrag. Bij angst en aan trauma-gerelateerde klachten komt dit neer op exposure. Exposure kan op verschillende manieren gedaan worden. Zo kun je exposure in het echte leven doen (bij een spinnenfobie zou je bijvoorbeeld stap voor stap steeds grotere spinnen aan kunnen raken), met een Virtual Reality bril of in je hoofd (door bijvoorbeeld je ogen dicht te doen en je een spin voor te stellen). Exposure werkt omdat je hersenen leren dat hetgeen waarvoor ze bang voor zijn, niet uitkomt. Denk bijvoorbeeld aan de spinnenfobie. Mensen zijn bang voor spinnen omdat ze (bijvoorbeeld) de verwachting hebben dat een spin kan bijten als ze te dichtbij komen. Deze verwachting noemen we ook wel de angstige verwachting. Wanneer je dit gaat oefenen met exposure opdrachten zul je erachter komen dat de spin eerder wegrent dan dat hij je bijt. De angstige verwachting komt dus niet uit. Vaak weet je dit ergens wel maar voelt het niet zo. Het daadwerkelijk gaan doen zorgt ervoor dat je hersenen leren dit ook leren en je dit langzamerhand ook zo gaat voelen. De angst neemt dus af!
Is het echt zo simpel?
Ook hier weer, ja en nee. Ja omdat exposure enorm effectief is. Nee omdat het wederom niet iets is wat van de één op de andere dag ervoor zorgt dat je geen klachten meer hebt. Maar blijf je dit doen en blijf je jezelf daarin uitdagen (om bij de spinnenfobie te blijven: niet alleen hele kleine spinnen aanraken voor maximaal 1 seconde) dan zul je merken dat de angst verdwijnt. Wel is het van belang dat je altijd alert bent op vermijding: wanneer je spinnen weer uit de weg gaat, kan de angst terugkomen.
Gedragstherapie bij trauma
Gedragstherapie bij aan trauma-gerelateerde-klachten richt zich meestal op twee verschillende dingen: het doorlopen van de nare gebeurtenis en het ervaren van de triggers. Vaak is het zo dat je de verwachting hebt dat wanneer je vertelt over de nare gebeurtenis, je de emoties die vrijkomen niet aankunt. Je hebt het idee dat waneer deze emoties starten, ze nooit meer stoppen. Door samen met je psycholoog de gebeurtenis door te lopen in je hoofd (ook wel imaginaire exposure genoemd) en te focussen op de meest nare stukken, ervaar je dat er niks ergs gebeurt. De emoties zullen er ongetwijfeld zijn maar ze zullen ook weer verminderen. Door dat te ervaren wordt je minder bang voor de herinnering van de nare gebeurtenis.
Naast het doorlopen van de nare gebeurtenis zullen ook triggers worden doorlopen. Vaak gaat er eerst EMDR of imaginaire exposure aan vooraf. Dit heeft als gevolg dat de herbelevingen die je ervaart, minder heftig zijn of zelfs in zijn geheel zijn verdwenen. Vaak zien we dat triggers dan ook vanzelf minder spanning oproepen. Mocht dit toch niet zo zijn dan ga je met je psycholoog aan de slag met exposure op de triggers. Dit wil zeggen dat je ze stap voor stap in het echte leven gaat opzoeken en erachter gaat komen dat hetgeen waar je zo bang voor bent, niet gebeurt.
Kan cognitieve gedragstherapie bij trauma online gedaan worden?
Zeker! Cognitieve gedragstherapie is erg taakgericht. Dat wil zeggen dat we tijdens de sessie aan de gang gaan met opdrachten bespreken en opdrachten maken. En zeg nou eerlijk, het is toch veel prettiger om dit te doen door middel van ‘scherm delen’ dan samen over een a4’tje te hangen?
Wat kan Psychologenpraktijk Pilar betekenen?
Zowel Joan als Maartje zijn goed opgeleid in de cognitieve gedragstherapie. Maartje haar focus ligt op de tweede generatie gedragstherapie (wat de Cognitieve Gedragstherapie is zoals hierboven beschreven) en Joan haar expertise ligt bij de derde generatie gedragstherapie (ook wel ACT -wat staat voor Acceptance and Commitment Therapy- genoemd). Psychologenpraktijk Pilar werkt met laagdrempelig contact (via een (beveiligde) app) tussen de sessies door. Dit werkt perfect in combinatie met Cognitieve gedragstherapie: je kunt tussendoor altijd even inchecken om te vertellen hoe een opdracht gaat of om een vraag te stellen. Dit zorgt ervoor dat je niet 2 weken hoeft te wachten tot je verder kunt met de opdracht wat weer zorgt voor een kortere behandelduur. En dan ben jij dus sneller van je klachten af!